Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe daşky gurşawy gorap saklamak, ekologiýa taýdan arassa şertleri üpjün etmek, zyýanly zyňyndylaryň möçberini azaltmak, ozon gatlagyny gorap saklamak, tebigy baýlyklardan rejeli peýdalanmak boýunça alnyp barylýan işler giň gerime eýe bolýar. Ýurdumyzyň abadan we parahat durmuşyny üpjün etmekde ekologiýa howpsuzlygynyň ähmiýeti uludyr. Hormatly Prezidentimiziň amala aşyrýan durmuş-ykdysady strategiýasynda ýüze çykýan möhüm ekologik meseleleri ählitaraplaýyn çözmeklige uly üns berilýär. Hususan-da, döwletimizde «ýaşyl» we «akylly» ekoulgamy döretmek we ösdürmek giň derejede öz beýanyny tapdy. Umuman, ýurdumyz boýunça «ýaşyl» ykdysadyýet, «ýaşyl» şäher, «ýaşyl» tehnologiýa, «ýaşyl» energetika, «ýaşyl» senagat ýaly adalgalaryň many-mazmuny halkymyzyň arasynda wagyz edilip, bu ugurlar boýunça möhüm işler durmuşa geçirilýär.
Bu aýdylanlaryň aýdyň nusgasy hökmünde gojaman Köpetdagyň gözel künjeklerinde «ýaşyl» we «akylly» tehnologiýalaryň esasynda bina edilen döwrebap Arkadag şäherini mysal getirmek bolar. Şäheriň gurluşygynyň ilkinji gününden başlap diňe arassa ekologik serişdeler ulanyldy, ýagny doly beýan edenimizde, şäheriň desgalarynyň gurluşyk materiallarynyň hiç biri daşky gurşawa zyýanly täsir ýetirmez ýaly, ýörite çemeleşmeler amala aşyryldy. Şeýle döwrebap şäheriň bina edilmegi Watanymyzy tutuş dünýäde öňdebaryjy ýurtlaryň hataryna goşdy. «Akylly» şäheriň abraýyny artdyran ilkinji üstünligi hem «Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sebitde durnukly, «ýaşyl», howa üçin oňaýly we innowasion çözgütli şäherleri ösdürmek» taslamasyna girizilmegidir.
Şäheriň içinde hyzmat edýän gulluklar we ähli edaralar sanly we «ýaşyl» tehnologiýalaryň esasynda öz işini alyp barýar. Uzak aralykdan sargytlar, onlaýn tölegler, internet okuwlar, «akylly» ýaşaýyş jaýlary, bir tarapdan, innowasion ösüşiň derejesi bilen bagly bolsa, beýleki tarapdan, şäherde «akylly» awtoduralgalaryň, Gün we ýel batareýalarynyň, yşyklandyryş ulgamynyň, zir-zibiller üçin «akylly» gaplaryň ornaşdyrylmagy bu ýeriniň şypaly, keýpiňi we ruhuňy belende galdyrýan howasyny arassa saklamak babatynda edilen hemmetaraplaýyn aladalary görkezýändir. Şeýle hem ekologiýa taýdan arassa ulaglaryň hereketi ýola goýlan, ýagny elektromobiller we elektrobuslar döwrebap we ýokary hilli hyzmaty bilen tapawutlanýar. Şeýle-de aýdyň maksatlary nazarlap, şäheriň ikinji tapgyrynyň gurluşygynyň hem ekologik taýdan arassa tehnologiýalaryň esasynda alnyp barylýandygyny bellemek zerurdyr.
Häzirki wagtda döwletimiziň bilelikdäki ekologiýa hyzmatdaşlyklary ýola goýmak, daşary ýurtlarda bu ugur boýunça hödürlenilýän taslamalary we maksatnamalary öwrenmek, täze çemeleşmeleri, çözgütleri ornaşdyrmak, toplanylan tejribeleri we bilimleri paýlaşmak ugrunda işjeň çykyş edýändigini bellemek gerek. Şu günki günde Türkmenistan BMG-niň tebigaty goramak boýunça dürli Konwensiýalaryna goşuldy we bu babatda köpugurly işleri alyp barýar. Bu gurama tarapyndan ekologik taýdan arassa önümçiligi ýola goýmak maksady bilen «ýaşyl» ykdysadyýet konsepsiýasy hödürlenendir. Onuň çäginde uglerod zyňyndylaryny azaltmak, biologik köpdürlülige we ekoulgama ýetirilýän zyýany peseltmek, howanyň hapalanmagynyň öňüni almak, alternatiw energiýanyň we serişdeleriň peýdalanylyşynyň netijeliligini ýokarlandyrmak wezipelerini durmuşa geçirmek göz öňünde tutulandyr.
Ýurdumyz ýuwaş-ýuwaşdan «ýaşyl» ykdysadyýete geçmek boýunça alnyp barylýan işleriň hatarynda ekotehnologiýalary işläp taýýarlamak, ekologik taýdan ulaglara geçmek, «ýaşyl» energetikanyň netijeliligini ýokarlandyrmak işlerinde üstünlik gazanýar. Milli ykdysadyýetimiziň dürli pudaklarynda gurlup ulanylmaga berilýän täze zawod-fabrikler we beýleki desgalar ekologik talaplara doly laýyk getirilýär. Olarda howanyň arassalygyna ýokary derejede gözegçilik edýän enjamlar, serişde tygşytlaýjy we önümçilik galyndylaryny netijeli dolandyrmaga gönükdirilen tehnologiýalar ornaşdyrylýar.
Şeýlelik bilen, daşky gurşawy hapalamazdan Watanymyzyň durnukly ösüşini gazanmak ugrunda netijeli işler ýerine ýetirilýär. Geljegi uly bolan «ýaşyl» ykdysadyýet konsepsiýasynyň wezipelerini amala aşyrmaklyga uly üns berilýär. Bu bolsa ykdysady taýdan täze bähbitlere ýol açýar we hormatly Prezidentimiziň asylly başlangyçlardan ugur alýan syýasatyny durmuşa geçirmäge mümkinçilik döredýär.
Saleh HUDAÝWERENOW,
Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky HNGU-nyň okuw işleri boýunça prorektory.
